Wiosna, dłuższe dni, więcej słońca. Dla kleszczy to czas obudzenia się ze snu i poszukiwanie posiłku. Na wiosnę aktywne są zarówno świeżo wyklute larwy, jak i nimfy – stadium kleszcza najczęściej pijące krew ludzi. Populacja kleszczy z roku na rok rośnie, ma to związek ze wzrostem średniej temperatury na Ziemi.
Raport „Jak zmiany klimatyczne wpłynęły na rozwój KZM i groźnych zakażeń wirusowych” podaje, że średnia temperatura roczna na świecie od czasów przedprzemysłowych do współczesnych podniosła się o 1 st. C. Natomiast w Polsce wzrost ten wynosi 2 st. C. Są to idealne warunki dla kleszczy, a co za tym idzie, na wzrost liczby przenoszonych przez nie chorób.
W miastach jest cieplej, tu kleszcze mogą być aktywne przez dłuższy czas
Najwięcej kleszczy jest w lasach, szczególnie tych z bogatym runem i dużą liczbą zwierząt, ale te pajęczaki nie są wybredne i występują wszędzie tam, gdzie jest ktoś do pasożytowania. Miasta to duże zagęszczenie ludzi i zwierząt (psy, koty, ptaki, myszy, szczury, lisy…). W miastach jest cieplej – kleszcze mogą być aktywne przez dłuższy czas niż na łąkach czy w lesie. Dlatego nawet spacerując miejskim chodnikiem, nie jesteśmy w 100% bezpieczni.
Jak się zabezpieczyć przed kleszczami
W Polsce bakteriami Borellia powodującymi boreliozę z Lyme zakażonych jest zdaniem ekspertów, w zależności od regionu Polski, nawet do 50 proc. kleszczy. Terenami zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby odkleszczowe są województwa: podlaskie, mazursko–warmińskie, dolnośląskie i małopolskie
Lekarze przypominają, że kluczowe jest ubranie:
- długie spodnie,
- skarpety,
- zakryte buty,
- długie rękawy,
- kapelusz na głowie.
Dodatkowym zabezpieczeniem są środki odstraszające kleszcze. Natychmiast po powrocie obowiązkowo trzeba obejrzeć całe ciało. Kleszcze zazwyczaj przez jakiś czas wędrują po ubraniu i po skórze, szukając miejsca dogodnego do wczepienia się.
Ugryzienie kleszcza jest bezbolesne
Kleszcze podczas ukłucia uwalniają substancje znieczulające, przeciwkrzepliwe i przeciwzapalne, dlatego nie zawsze można poczuć ich obecność na skórze. Podczas oględzin ciała warto szczególnie zwrócić uwagę na miejsca na skórze ulubione przez te pajęczaki, czyli tam, gdzie skóra jest najdelikatniejsza (okolice pach, pachwin, zgięcia kolanowe, łokciowe i za uszami). Niezauważony może pozostać na naszym ciele nawet przez kilka dni.
Choroby przenoszone przez kleszcze
Lista chorób przenoszonych przez kleszcze jest naprawdę długa, jednak te
najpowszechniejsze to borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).
Jedną z najgroźniejszych jest kleszczowe zapalenie mózgu. Można się przed nim zabezpieczyć dzięki szczepieniom. Dostępne są dwie skuteczne i bezpieczne szczepionki, które można stosować już u dzieci od 2. roku życia. Trzeba jednak pamiętać, że zaszczepienie się przeciw KZM nie chroni przed innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze, w tym przed boreliozą.
Objawy zakażenia boreliozą
W przypadku boreliozy pierwsze objawy rozwijają się od jednego do trzech tygodni od ukąszenia. Chory może mieć objawy grypopodobne:
- gorączka,
- dreszcze,
- ból głowy,
- ból gardła,
- ból stawów,
- sztywność stawów,
- tiki mięśni
- może pojawić się rumień wędrujący
Rumień wędrujący zwykle pojawia się po ok. siedmiu dniach (ale bywa, że w przedziale 3–30 dni) od ukłucia przez kleszcza. To początkowo czerwonawa plamka lub grudka, szybko powiększa się ku obwodowi, o średnicy powyżej 5 cm. Rumień ma pierścieniowaty kształt z przejaśnieniem w środku (choć może być jednolicie zabarwiony), brzegi ma wyraźnie odgraniczone i nie jest wypukły, nie boli i nie swędzi.
Najlepiej jest na tym etapie wdrożyć antybiotykoterapię. Jeśli w porę nie zostają podane leki, borelioza może przejść w fazę rozsianą. Od 2 tygodni do kilku miesięcy pojawiają się objawy wtórne: zapalenie stawów, zaburzenia neurologiczne i kardiologiczne. Rok po zakażeniu borelioza może przejść w postać przewlekłą.
Nie u wszystkich zakażonych występują wczesne objawy (grypopodobne i rumień).Dlatego tak ważne jest dokładne oglądanie ciała po przyjściu z terenu, na którym występują kleszcze.
Objawy kleszczowego zapalenia mózgu
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) u części pacjentów może przebiegać bezobjawowo.
U pozostałych po 7-10 dniach pojawiają się objawy grypopodobne:
- wysoka temperatura,
- bóle mięśni,
- bóle stawów,
- bóle głowy.
Mniej więcej u jednej trzeciej tych pacjentów, po kilku dniach lepszego samopoczucia, choroba uderza po raz drugi (druga faza KZM).Podczas drugiej fazy objawy są znacznie silniejsze i poważniejsze należą do nich:
- bardzo wysoka gorączka,
- silny ból głowy,
- światłowstręt,
- nudności,
- wymioty,
- zaburzenia świadomości,
- a u niektórych pacjentów także drgawki i utrata przytomności.
Jeśli dojdzie do zapalenia mózgu, rdzenia kręgowego lub móżdżku to znacznie rośnie ryzyko poważnych powikłań i zgonu. KZM leczy się tylko objawowo.
