Pomnik Bytomiaków w Orzegowie stał krótko. Zagadka pewnego zdjęcia

Odsłonięcie pomnika poległych Bytomiaków w Orzegowie" - tak podpisana jest fotografia w zasobach Narodowego Archiwum Cyfrowego, datowana na 1924 rok. Problem polega na tym, że to niemożliwe, by została wtedy wykonana. No i co to właściwie za monument? Dzisiaj takiego pomnika w Orzegowie nie ma

To zdjęcie nie mogło zostać wykonane w 1924 roku z jednego prostego powodu. Widoczni na nim żołnierze asystującego przy uroczystości pododdziału Wojska Polskiego wyposażeni są w hełmy stalowe wz. 31. Ten skrót oznacza rok skonstruowania tego elementu wojskowego ekwipunku. Opracowane w roku 1931, hełmy tego typu zaczęły wchodzić do użytku w 1933 roku. W roku 1924 nie można było sfotografować żołnierzy w takich hełmach, skoro w ogóle jeszcze nie istniały.

Teoretycznie byłoby to możliwe w Orzegowie (dziś dzielnicy Rudy Śląskiej, przed II wojną światową samodzielnej gminie) w roku 1937, podczas uroczystości odsłonięcia pomnika ku czci orzegowskich powstańców śląskich. Jednak i wtedy nie zrobiono tej fotografii, ponieważ pomnik odsłonięty 2 maja 1937 przed ratuszem przy ulicy Kościelnej w Orzegowie (dziś Hlonda), zniszczony w 1939 roku i po wojnie już nie odbudowany, wyglądał kompletnie inaczej. Pomijając już, że zdjęcie miało przedstawiać pomnik "poległych Bytomiaków". Czyżby chodziło nie tyle o bytomiaków w sensie mieszkańców Bytomia, co o żołnierzy 1. Pułku Strzelców Bytomskich Wojska Polskiego, uczestniczących w wojnie polsko-bolszewickiej i popularnie Bytomiakami zwanych?

Tak. W Orzegowie rzeczywiście stanął ich pomnik, choć na bardzo krótko. Odsłonięty został w czerwcu 1939 roku na skrzyżowaniu ulic Bytomskiej i dzisiejszej Stromej, która wtedy nazywała się Polną. I to tę uroczystość widzimy na fotografii z Narodowego Archiwum Cyfrowego, jak widać rzeczywiście opatrzonej błędną datą. Co ciekawe, istnieje więcej zdjęć tego wydarzenia. Jedno z nich opublikowała 6 czerwca 1939 gazeta "Polska Zachodnia". Przedstawia ono przemawiającego wojewodę Michała Grażyńskiego:

Z kolei na innej fotografii mowę wygłasza ówczesny naczelnik Orzegowa Piotr Tomanek:

Pomnik Bytomiaków w Orzegowie przestał istnieć zaledwie kilka miesięcy później, zniszczony przez Niemców po zajęciu polskiej części Górnego Śląska we wrześniu 1939. Podobnie jak pomnika orzegowskich powstańców, także i jego nigdy nie odbudowano. Pozostały po nim tylko te ciekawe fotografie.

Jan Kiepura

Może Cię zainteresować:

"Bytomiak", czyli Jan Kiepura. Sławny polski tenor w pierwszym powstaniu śląskim. Dezercja czy tajna operacja?

Autor: Tomasz Borówka

24/10/2023

Atlas Górnego Śląska 1919 1922

Może Cię zainteresować:

Kapitalna publikacja IPN Katowice: "Atlas Górnego Śląska 1919-1922. Wybór źródeł kartograficznych"

Autor: Tomasz Borówka

26/08/2022

Subskrybuj rudzianin.pl

google news icon

czytaj więcej:

Herb Rudy Śląskiej ma już 25 lat

25 lat pod znakiem orła i świętej Barbary

Kadr z materiału PKF na temat krecenia filmu "Sól ziemi czarnej"

Olbrychski, Englert i... Ruda Śląska w filmach Kutza

Pomnik londyn

Adam Kowalski o swoim ulubionym pomniku w Rudzie Śląskiej

Nowy Bytom Huta Pokoj Lata 60

Nowy Bytom, czyli Fryna, dziś dzielnica, skończył 100 lat

Szyb Andrzej Ruda Slaska 1

Kopalniany szyb "Andrzej" był stylizowany na basztę obronną

Wirek Ficinus

Niedzielny spacer po Wirku, dawniej zwanym Antonienhutte

Śląska granica 1922 11 22

Jak się żyło na granicy? Przecinała teren obecnej Rudy Śl.